استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی (IFRS)، به مجموعهای از استانداردهای حسابداری گفته میشودکه توسط هیات استانداردهای حسابداری بین المللی (IASB) تدوین شدهاند. هدف این استانداردها، تهیه صورتهای مالی شرکتهای سهامی در قالب یک استاندارد جهانی است.
هیات استانداردهای حسابداری بین المللی (IASB)، یک نهاد مستقل در لندن است که 15 عضو از کشورهای مختلف دارد و کار خود را از سال 2001 آغاز کرده است. پایهگذاری این هیات توسط شرکتهای بزرگ حسابداری، موسسات مالی خصوصی و تعدادی دیگر از سازمانهای حرفهای در حوزه حسابداری انجام شده است. تا کنون بیش از 120 کشور IFRS را برای گزارش دهی مالی شرکتهای خود الزامی دانستهاند. با پذیرش IFRS، یک شرکت میتواند صورتهای مالی خود را با اصول مشابه به شرکتهای رقیب خارجی ارائه کند. در نتیجه قابلیت مقایسه بین اطلاعات این شرکتها وجود داشته و علاوه بر آن شرکتهای مادری که شرکتهای تابعه آنها در سایر کشورهایی وجود دارند که IFRS را پذیرفتهاند قادر خواهند بود تا یک زبان مشترک حسابداری داشته باشند. همچنین بکارگیری IFRS میتواند برای شرکتهایی که قصد افزایش سرمایهگذاری خارجی خود را دارند، سودمند باشد.
استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی چیست و پذیرش آن چه مزایایی دارد؟
ما نیازمند استانداردهایی در حسابداری هستیم که پایدار، جامع و مبتنی بر اصولی روشن در ارتباط با واقعیات اقتصادی و به اندازه کافی همسان باشند تا در جهان یکپارچه ای که ما امروز در آن زندگی می کنیم امکان استفاده از آنها و مفهوم بودنشان برای همگان فراهم باشد. همسان سازی استانداردهای بین المللی در اقتصاد جهانی ضروری است. دست کم از جنبه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعه واحدی از استانداردهای با کیفیت بالا، به سود سرمایه گذاران است و از هزینه های اداری برای دسترسی به بازارهای سرمایه در سراسر جهان می کاهد. در یک بازار سرمایه یکپارچه، منطق وجود مجموعه واحدی از استانداردها آشکار است، زیرا که این مجموعه واحد، مقایسه پذیری و درک گزارشگری مالی را بهبود می بخشد و به کارگیری سرمایه در فراسوی مرزها را کاراتر می سازد. حسابداری زبانی مشترک است و جهانی سازی فعالیتهای مالی به طور فزاینده ای نیازمند استفاده از این زبان مشترک است، استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی همان زبان مشترک برای جهانی سازی فعالیت های مالی است. همسان سازی بین المللی همچنین بر مواردی که پیش از این برشمرده شد، یعنی راهبری شرکتها، حسابرسی، استانداردهای اخلاقی و سازو کارهای نظارت یا کنترل کیفی اثر می گذارد. جهانی سازی فعالیتهای مالی به طور فزاینده ای نیازمند استفاده از یک زبان مشترک است، استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی همان زبان مشترک برای جهانی سازی فعالیت های مالی است.
بیشتر بخوانیم: خدمات حسابداری شرکت های تولیدی و صنعتی
از آنجا که فراهم آوردن اطلاعات مالی برای استفاده در تصمیمگیری اقتصادی، وظیفه حسابداری است و اطلاعات مالی نشاندهنده وضعیت مالی و نتایج عملیات هر واحد گزارشگر است؛ بنابراین ارتباط بین واحدهای گزارشگر با تصمیمگیرندگان اقتصادی از طریق گزارشهای مالی برقرار میشود، بنابراین حسابداری را میتوان بهعنوان زبان تجارت معرفی کرد. صورتهای مالی بهعنوان مهمترین منبع اطلاعاتی برای انعکاس نتایج عملکرد و وضعیت مالی و جریانهای نقدی واحدهای تجاری شناخته شده و به همین دلیل مبانی تهیه صورتهای مالی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنان که بازارها به سمت پیچیدگی و جهانی شدن در حرکت هستند، اختلافات بین دو مجموعه استانداردهای ملی و بینالمللی به موضوعی بااهمیتتر و از منظر سرمایهگذاران و سایر استفادهکنندگان اطلاعات (که با انبوهی از تفاوتها مواجه میشوند)، به امری دشوار تبدیل میشود.
رشد تجارت بینالمللی و جریانهای سرمایه و پیوستگی اقتصادی فزاینده طی دو دهه گذشته، منجر به تمایل به هماهنگسازی استانداردهای حسابداری در میان کشورها شده است. از اینرو نیازمند استانداردهای حسابداری پایدار، جامع و مبتنی بر اصولی روشن در ارتباط با واقعیات اقتصادی هستیم که به اندازه کافی همسان بوده تا در جهان یکپارچه امروز، استفاده از آنها و مفهوم بودنشان برای همگان فراهم باشد. حداقل از جنبه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعه واحدی از استانداردهای با کیفیت بالا، منافع سرمایهگذاران را تامین میکند و هزینههای دسترسی به بازارهای سرمایه در سراسر جهان را کاهش میدهد. در یک بازار سرمایه یکپارچه، منطق وجود مجموعه واحدی از استانداردها آشکار است زیرا که این مجموعه واحد، مقایسهپذیری و درک گزارشگری مالی را بهبود میبخشد. حسابداری زبانی مشترک است و جهانیسازی فعالیتهای مالی بهطور فزایندهای نیازمند استفاده از این زبان مشترک است. استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)، همان زبان مشترک برای جهانیسازی فعالیتهای مالی است. ضمن اینکه همسانسازی بینالمللی بر راهبری شرکتها، حسابرسی، استانداردهای اخلاقی و ساز و کارهای نظارتی نیز تاثیرگذار است.
نمونههایی از برخی تفاوتها بین استاندارد حسابداری ایران و IFRS با وجود اعتقاد برخی بر ضرورت پذیرش جهانی IFRS ، عدهای بر این باورند که پذیرش کامل IFRS موجب کاهش کیفیت گزارشدهی های مالی خواهد شد و این تصور وجود دارد که تحمل هزینه های بالای تغییر استاندارد داخلی به IFRS، مزایای بالایی را ایجاد نخواهد کرد.
به دلیل نزدیک بودن استانداردهای حسابداری با IFRS بخش قابل توجهی از این دو استاندارد بر هم انطباق دارد ولی تفاوتهای معنیدار موجود را می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
- در سطح مفاهیم کلی:
تدوین کنندگان IFRS برای بالا بردن شرایط سازگاری استانداردها با شرایط کشورهای مختلف بیشتر بر اصول و مفاهیم کلی تاکید کردهاند در حالیکه استانداردهای حسابداری جاری بیشتر به جزییات پرداختهاند.
- در سطح استانداردهای حسابداری:
به عنوان نمونه مخارج تحقیق و توسعه در استاندارد حسابداری شماره 7 داخلی، در تاریخ وقوع به هزینه منظور می شوند ولی در IFRS مخارج تحقیق هزینه میشوند اما مخارج توسعهای به عنوان مخارج سرمایهای در نظر گرفته میشوند.
بیشتر بخوانیم: اظهارنامه مالیاتی چیست؟
نحوه اجرای IFRS در ایران مثال دیگر در مورد روش محاسبه استهلاک است. در استاندارد حسابداری شماره 11 سه روش خط مستقیم ، نزولی و روش مجموع آحاد در نظر گرفته شده است که طبق قانون مالیاتهای مستقیم ماده 151، داراییها طبقهبندی شده و برای هر طبقه روش خاصی از استهلاک در نظر گرفته میشود در حالی که در IFRS ، محاسبه استهلاک بر اساس برآوردهای واقعی انجام میشود.
در ایران با توجه به حرکت به سمت ایجاد بازار سرمایه بین المللی، بورس اوراق بهادار در نظر دارد تا استفاده از این استاندارد را از سال 95 در شرکتهای بورسی اجرایی کند. به این ترتیب تمام شرکتها و نهادهای ثبت شده در بورس و شرکتهای فرعی و وابسته آنها مجاز به ارائه صورتهای مالی تلفیقی IFRS هستند و لزومی به ارائه صورتهای مالی تلفیقی بر اساس استانداردهای ایران ندارند. با در نظرگرفتن موضوع فوق نیاز به تبدیل اطلاعات مالی از استانداردهای جاری به IFRS ضروری بوده و برای رسیدن به این مهم داشتن دو توانمندی در شرکتهای بزرگ نیز لازم است. نخست اینکه کارشناسان مالی باید تخصص لازم در خصوص تغییرات بین این دو استاندارد را داشته باشند و دوم، داشتن ابزاری توانمند جهت ترجمه اطلاعات مالی به IFRS است.
- چگونگی حرکت به سمت IFRS:
تمام شرکتهایی که قصد بکارگیری IFRS را دارند باید صورتهای مالی آغازین مبتنی بر IFRS در تاریخ جابجایی به این استاندارد را ارائه دهند. در این صورتهای مالی، باید نکات زیر مدنظر قرار گیرند:
1. شناسایی کلیه داراییها و بدهیها آن طور که IFRS الزام کرده است.
2. مواردی کهIFRS اجازه نداده به عنوان دارایی یا بدهی شناسایی شوند، در نظر گرفته نشوند.
3. تغییر طبقهبندی اقلامی که تحت استاندارد حسابداری داخلی به عنوان دارایی و بدهی شناسایی شدهاند ولی در انواع متفاوت با IFRS این طبقهبندی انجام شده است.
در برخی شرایط IFRS به صورت گذشتهنگر مورد استفاده قرار میگیرد که در این صورت به قضاوت مدیریت در خصوص شرایط ایجاد رخداد نیاز دارد. همچنین IFRS الزام میکند تا چگونگی گذر به IFRS را در صورتهای مالی افشا کنند. با در نظر گرفتن شرایطی که یک شرکت ملزم به رعایت آن در رسیدن به صورتهای مالی برمبنای IFRS است مشخص میشود که باید کلیه رخدادهای مالی یکبار دیگر با رویکرد IFRS مورد قضاوت حرفهای قرار گرفته و مجدداً ثبت شوند، هرچند که احتمال دارد بسیاری از این رخدادها به دلیل شباهتهای بین دو استاندارد دارای ثبت مالی یکسانی باشند.
ویژگی های یک نرم افزار مالی برای IFRS :یک نرم افزار مالی اگر دارای رویکردی جهت نگهداشت ثبتهای حسابداری بر مبنای دو استاندارد داخلی و IFRS باشد میتواند برای حسابداران حرفهای بسیار سودمند باشد زیرا بهترین رویه برای تهیه گزارشهای مالی برمبنای IFRS انجام قضاوت حرفهای برای هر یک از رویدادهای مالی است. از سایر خصوصیاتی که برای یک نرم افزار مالی با پشتیبانی از IFRS میتوان در نظر گرفت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. قابلیت ارائه صورتهای مالی به هر دو استاندارد
2. قابلیت انتقال اسناد مالی مشابه بین دو استاندارد برای سهولت و سرعت دسترسی به گزارشهای مالی
3. قابلیت ارائه گزارشهای مقایسهای بین دو استاندارد
مراحل تصویب استاندارد ها در ایران :
سازمان بورس و اوراق بهادار براساس ابلاغیه مورخ 25/ 08/ 95 کلیه بانکها، موسسات اعتباری و شرکتهای بیمه ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که دوره مالی آنها از تاریخ اول فروردین ماه 95 و بعد از آن شروع میشود و کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران که دوره مالی آنها از ابتدای فروردین ماه امسال و بعد از آن شروع میشود و سرمایه ثبت شده آنها 10 هزار میلیارد ریال و بیشتر از آن است را به تهیه و ارائه دو مجموعه صورتهای مالی سالانه، براساس استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (حسابرسی شده) و استانداردهای حسابداری ایران (حسابرسی شده) ملزم کرد.
با توجه به ضرورت این موضوع و الزام آن برای برخی از شرکتهای بورسی در این نوشتار به معرفی ساختار کلی استانداردهای بینالمللی و مشکلات پیادهسازی و بررسی تطبیقی استانداردهای بینالمللی حسابداری با استانداردهای حسابداری ایران میپردازیم.رشد تجارت بینالمللی و جریانهای سرمایه و پیوستگی اقتصادی فزاینده طی دو دهه گذشته، منجر به تمایل به هماهنگسازی استانداردهای حسابداری در میان کشورها شده است. در نتیجه، تعداد زیادی از کشورها استفاده از استانداردهای بینالمللی حسابداری را پذیرفتهاند. تا کنون 147 کشور دنیا استانداردهای مذکور را بهطور کامل پذیرفتهاند.
بیشتر بخوانیم: روشهای محاسبه بهای تمام شده موجودی کالا در روش ادواری
مزایای پذیرش استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی :
افزایش شفافیت (transparency): استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)، باعث افزایش قابلیت مقایسه و کیفیت صورتهای مالی میشوند و به سرمایهگذاران و سایر مشارکتکنندگان بازار در اتخاذ تصمیمات آگاهانه اقتصادی کمک میکنند.تقویت پاسخگویی (accountability): استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)، با کاهش شکاف اطلاعاتی بین دارندگان اطلاعات و سرمایهگذاران، موجب تقویت پاسخگویی میشوند. استانداردهای مذکور، بهعنوان منبع اطلاعات قابل مقایسه جهانی، برای قانونگذاران نیز اهمیت ویژهای دارند.مشارکت در کارآیی اقتصاد (efficiency to financial markets): استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)، با کمک به سرمایهگذاران در شناسایی فرصتها و تهدیدهای سرمایهگذاری در سر تا سر جهان، موجب تخصیص بهینه منابع میشوند. برای شرکتها نیز، استفاده از یک زبان حسابداری قابل اعتماد، هزینه سرمایه و هزینههای گزارشگری بینالمللی را کاهش میدهد.
ساختار بنیاد IFRS: هیات نظارت بر بنیاد (IFRS FOUNDATION MONITORING BOARD):
هیات نظارت در ژانویه 2009 تشکیل شد. هدف این هیات، ایجاد ارتباط رسمی بین اعضای بنیاد و سازمانهای عمومی برای تقویت پاسخگویی عمومی بنیادIFRS است. وظیفه اصلی بنیاد مذکور، کسب اطمینان از ایفای مسوولیتهای اعضای بنیاد مطابق اساسنامه و انتصاب هیاتامنای بنیاد است. نهادهای نظارتی بر بورسها (در کشورهای مختلف) که استفاده از IFRS را الزام یا مجاز کردهاند، از طریق این هیات میتوانند مسوولیتهای خود را در راستای حمایت از سرمایهگذاران، سلامت بازار و شکلگیری سرمایه به نحو مؤثرتری انجام دهند. این هیات متشکل از سازمانهای نظارتی بازار سرمایه است که مسوول تعیین شکل و محتوای گزارشگری مالی هستند. اعضای فعلی هیات، نمایندگان سازمان بینالمللی کمیسیونهای بورسها(IOSCO)، کمیسیون اروپا (EC)، سازمان خدمات مالی ژاپن(JFSA)، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC)، کمیسیون بورس برزیل( CVM) و کمیسیون خدمات مالی کره (FSC) هستند.
- هیات امنای بنیاد (IFRS FOUNDATION TRUSTEES): این هیات مسوول راهبری و نظارت بر IASB است. در هیچیک از موضوعات فنی مربوط به استانداردها دخالتی ندارد و این مسوولیت مطلقا با IASB است.
- هیات تدوین استانداردهای بینالمللی (INTERNATIONAL ACCOUNTING STANDARD BOARDS):
هیات مستقل استانداردگذار بنیاد است. اعضای این هیات، گروه مستقلی از 14 کارشناس با تجربه عملی در امر استانداردگذاری، تفسیر، حسابرسی یا استفاده از گزارشهای مالی و آموزش حسابداری است. این هیات همچنین مسوول تصویب تفاسیر انجام شده توسط کمیته تفاسیر IFRS است.
- کمیته تفاسیر استانداردهای بینالمللی (IFRS INTERPRETATION COMMITTEE):
هیات تفسیرکننده استانداردهای بینالمللی حسابداری متشکل از 14 عضو از کشورهای مختلف و با سابقه حرفهای است. اعضای این هیات توسط هیاتامنای بنیاد منصوب میشوند.
بیشتر بخوانیم: استهلاک در حسابداری
- شورای مشورتی (IFRS ADVISORY COUNCIL):
هیات مشورتی رسمیIASB و هیات امنای بنیاد IFRS است. اعضای این شورا، طیف وسیعی از نمایندگان گروههایی هستند که از کار هیات تاثیر میپذیرند. این گروهها شامل سرمایهگذاران، تحلیلگران مالی و سایر استفادهکنندگان صورتهای مالی مثل دانشجویان، حسابرسان، قانونگذاران، هیاتهای حرفهای حسابداری و استانداردگذاران هستند. 43 سازمان از سرتاسر جهان و 48 شخصیت حقیقی اعضای این شورا را تشکیل میدهند. اعضای شورای مشورتی توسط هیاتامنای بنیاد انتخاب میشوند.
IFRS در جهان و ایران: 147 کشور دنیا استانداردهای بینالمللی حسابداری را بهطور کامل پذیرفتهاند، در ایران نیز در سطح کلان، فرض بر هماهنگی با استانداردهای بینالمللی بوده و درحال حاضر در مقطعِ تصمیمگیریِ کلان برای پذیرش یا عدمپذیرش استانداردهای بینالمللی قرار نداریم. مشکلات پیادهسازی استانداردهای بینالمللی حسابداری در ایران: برای تعداد زیادی از استانداردهای بینالمللی (حدود 16 استاندارد)، هنوز استاندارد متناظر ارائه نشده است.این استانداردها عبارتند از: IFRS1, IFRS13, IAS12, IAS32, IAS39, IFRS7, IAS27, IAS29, IAS40, IFRS2, IFRS6, IFRS9, IFRS12, IFRS14, IFRS15, IFRS16
- برخی از استانداردها مختص ایران است و معادلی در استانداردهای بینالمللی ندارد مانند استاندارد شماره 14 (نحوه ارائه داراییها و بدهیهای جاری)، استاندارد 24 (گزارشگری مالی در واحدهای قبل از بهرهبرداری) و استاندارد 29 (فعالیتهای ساخت املاک)
- در موارد بسیار محدودی نیز ممکن است در حالحاضر امکان اجرای استانداردهای بینالمللی فراهم نباشد که درخصوص این دسته از موارد باید بررسی دقیق انجام شده و راهکارهای مناسب اتخاذ شود.
- عدموجود منشور مدون و رسمی که در آن به صراحت اعلام شده باشد که مبنای تدوین استانداردهای کشور، استانداردهای بینالمللی است.
البته همگرایی با استانداردهای بینالمللی، مانع این نیست که برای موضوعی خاص، استاندارد حسابداری خاص تدوین کنیم یا الزامات بیشتری را حسب نیاز بازار سرمایه و جهت شفافیت اطلاعاتی بیشتر، مقرر کنیم. در نهایت باتوجه به نیاز کشور به ایجاد تعاملات اقتصادی بینالمللی و نیاز شرکتها به ارائه صورتهای مالی براساس استانداردهای بینالمللی، ضروری است هرچه سریعتر اقدامات لازم درخصوص فرآیند ترجمه، تدوین و به ویژه آموزش استانداردهای بینالمللی از سوی نهادهای ذیربط فراهم شود.
برای بهبود فضای کسب و کار در سطح جهانی و جذب سرمایهگذاران خارجی اطلاعات مالی باید بر اساس IFRSتهیه شود بدون تهیه اطلاعات بر این اساس، امکان تصمیمگیری و حضور سرمایهگذاران خارجی در ایران بسیار دشوار خواهد بود لذا لازمه حضور در بازارهای بینالمللی پولی و مالی، پذیرش استانداردهای بینالمللی است. بدون تردید برای بهبود فضای کسب و کار در سطح جهانی و جذب سرمایهگذاران خارجی اطلاعات مالی باید بر اساس IFRS تهیه شود. بدون تهیه اطلاعات بر این اساس، امکان تصمیمگیری و حضور سرمایهگذاران خارجی در ایران بسیار دشوار خواهد بود لازمه حضور در بازارهای بینالمللی پولی و مالی، پذیرش استانداردهای بینالمللی است.
بیشتر بخوانیم: صندوق فروشگاهی چیست؟
به طور خلاصه، اهم دلایل تاکید بر پذیرش استانداردهای بینالمللی چه در سطح بینالملل و چه در سطح کشور چنین است:
بسترسازی اجرای سیاستهای دولت برای توسعه بازار سرمایه در حوزه جذب سرمایهگذاری خارجی در بازار اوراق بهادار؛ با توجه به فراهم کردن امکان تصمیمگیری بهتر، از طریق استفاده از استانداردهای مورد توافق بینالمللی فراهم کردن امکان تشکیل بورس بینالمللی، کمک به سرمایهگذاران در تنوع بخشی به سرمایهگذاری در بورسهای مختلف جهان، امکان پذیرش شرکتها در بورس سایر کشورها و پذیرش متقابل شرکتهای خارجی در بورس ایران استفاده از استانداردهایی که حاصل تجربه و دانش بینالمللی است، ضمن اینکه این موضوع سبب افزایش قابلیت مقایسه می شود و امکان ارزیابی بهتر توسط نهادهای بینالمللی را فراهم می کند.
افزایش شرکتهای چندملیتی، جهانی شدن تجارت و تامین نیازهای مالی، داشتن مجموعه استانداردهای حسابداری با کیفیت و جهانی را اجتنابناپذیر مینماید و سبب صرفهجویی در زمان و هزینه تهیه صورتهای مالی بر مبنای استانداردهای مختلف می شود.
فراهم کردن امکان استفاده مؤثرتر از فناوریهایی چون XBRLجهت افزایش شفافیت اطلاعات. ارتقای جایگاه شفافیت اطلاعاتی کشور از منظر بینالمللی.
در راه افزایش شفافیت اطلاعاتی و توسعه بازار سرمایه و ارتقای جایگاه بینالمللی بازار سرمایه کشور، این سازمان طی سالهای اخیر پیگیریهای مستمری را جهت افزایش همگرایی استانداردهای ملی با استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی ( IFRS) انجام داده است پس از مکاتبه با وزیر امور اقتصادی و دارایی و ارائه گزارش توجیهی در این باره، نقشه راه پیادهسازی IFRS تدوین شد. به دنبال مصوبه سال 1390 سازمان حسابرسی و مصوبه سال 1392 هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در زمینه بکارگیری IFRS، کمیته راهبری IFRSزیر نظر ریاست سازمان بورس و کارگروههای تخصصی شامل فنی و تخصصی، ارزشهای منصفانه و آموزش با حضور نمایندگانی از وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری، سازمان حسابرسی، سازمان بورس و اوراق بهادار ، جامعه حسابداران رسمی ایران، سازمان امور مالیاتی کشور ، کانون کارشناسان رسمی دادگستری، مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه، انجمن حسابداری ایران، انجمن حسابداران خبره ایران و خبرگان مالی و حسابداری، در سال 1394 تشکیل شد.